Alışveriş Bağımlılığı

Bir davranışın karşı konulamayan bir arzuyla ve olumsuz sonuçlarına rağmen devam ettirilmesine bağımlılık diyoruz. Bağımlılık dediğimizde aklımıza ilk olarak madde, kumar ya da alkol bağımlılığı gelse de, günümüzde oyun bağımlılığı, telefon bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı gibi ilk etapta zararsız gibi görünen fakat uzun vadede kişinin aile ve sosyal hayatını etkileyen bağımlılık türlerini de göz ardı etmemek gerekiyor.  

Alışveriş bağımlılığı, yani onyomani anlık istek ve hazla yapılan fakat ihtiyaç karşılama maksadı olmayan alışverişleri kapsamaktadır. Bu bağımlılıkta kişi, taşıyamadığı bir takım duygu ve düşünceleri ile yüzleşmemek adına yaşadığı olumsuzlukları yok saymak isteyebilir. Genellikle yok sayılan bütün duygu, düşünce ve arzular aslında yok olmaz ve kişide bazı patolojiler yaratır. Kişinin kendi ile sağlıklı iletişim kuramadığı noktada bağımlılıklara yatkınlıkta kaçınılmaz olur.

Günümüzde alışveriş yapmanın kolaylaşması ve uzaktan zararsız görünmesi kişinin başlayan bağımlılığı gözden kaçırmasına sebep olabilir. Alışveriş yaparken serotonin hormonunda anlık bir artış yaşanır. Yaşanan bu anlık mutluluk hali, kişinin yeniden o mutluluğa ihtiyaç duyduğu anlarda alışveriş yapmasına sebep olabilir. Bu mutluluğun kısa süreli olması ve yerini kısa zamanda suçluluk duygusuna bırakması da yeniden aynı kısa mutluluğa ihtiyaç duymasını sağlayabilir. Bu bir döngüye dönüşecektir.  

Alışveriş yapmanın bir sorun olabileceği çoğu zaman son raddeye kadar fark edilmiyor fakat çoğu aile sorunu aile ekonomisine yansıdığında gündem haline getiriyor. Artan kredi kartı harcamaları, eve gelen kargolar bir süre sonra aile içi çatışmalara da sebebiyet veriyor. İşin kötü yanı alınan çoğu şey evin bir tarafında istiflenmiş eşyalara dönüşüyor.  

Elbette alışveriş yapmak bir ihtiyaç. Fakat bu alışverişin neye hizmet ettiğine bakmak gerekir. İhtiyaç karşılamaya hizmet eden, düşünülerek yapılmış alışverişleri elbette onyomani olarak değerlendirmiyoruz.  Gelişen teknoloji ve pazarlama teknikleri ise insanları sürekli bir şey almaya ve fark etmeden bu bağımlılık döngüsünün içine sokmaya yardımcı oluyor.  

Alışveriş bağımlılarına baktığımızda dolduramadıkları duygusal boşluk ise dikkat çekiyor. Hissettikleri boşluk duygusunu alışverişle dolduracaklarına dair bir yanılgı içine düşebiliyorlar. Düşük benlik saygısı ise yine alışveriş bağımlılarının ortak özellikleri içerisinde.

Buna ek, sosyal statü beklentisi de alışveriş bağımlılığını sebep olabiliyor. Bu sosyal statü beklentisinin artışında da elbette sosyal medyanın payı büyük. Değişen değer yargıları içerisinde pahalı eşyalara sahip olarak toplumda bir yere sahip olacağı inancı da karşımıza çıkıyor.

Her bağımlılıkta olduğu gibi uzman bir psikiyatrist tarafından da değerlendirilmesi gerekiyor. Çünkü bazı psikolojik rahatsızlıklar da bu bağımlılığa sebebiyet veriyor. (Dürtü kontrol bozukluğu, bazı kişilik bozuklukları, depresyon, anksiyete vs.)  

Bu bağımlılığın önüne geçmek adına yoğun olumsuz duygular içerisindeyken alışveriş yapılmaması, alışveriş yoluyla stres atma çabasına girilmemesi, ani duygularla alma isteğinin önüne geçmek için alma isteği yoğun olarak geldiğinde bu isteği bekletmek ya da ertelemek, ihtiyaç listesi ile alışveriş yapmak, kredi kartı yerine nakit para kullanmak yani davranış değişiklikleri yapmak önerilebilir.

Hayatta yaşanan olumsuzluklarla baş etmek için geliştirilebilecek sağlıklı baş etme yolları da edinilebilir. Stres anlarında telefonda alışveriş sitelerine bakmak yerine yürüyüş yapmak, günlük tutarak bastırdığı duyguları dışarı çıkarmak gibi… Fakat kişi kendini tutamıyor ve bu alma isteğini durduramıyorsa psikolojik destek almayı ihmal etmemelidir.